Bergmeren: van ongekende schoonheid maar extreem kwetsbaar
De VVV’s uit de bergen pronken er graag mee, want dat azuurblauw in het midden van de bergen spreekt natuurlijk tot de verbeelding. Bergmeren zijn mooi en voor velen de hoogtepunten van een mooie bergwandeling. Hoewel geen enkel bergmeer gelijk is, hebben alle hooggelegen bergmeren één ding gemeen en dat is hun enorme kwetsbaarheid.
Wat is een bergmeer?
We spreken van een bergmeer vanaf een hoogte van 600-700 meter. Dat gezegd hebbende, gaat deze tekst natuurlijk over bergmeren die op ongerepte hoogtes liggen. Want een meer met een zwemgedeelte midden in een dorp is natuurlijk iets anders dan een meer dat in een natuurlijke omgeving ligt.
Elk bergmeer is anders maar alle bergmeren zijn kwetsbaar
Diepte, oppervlakte, hoogte, leeftijd… elk bergmeer in de Alpen heeft zijn eigen kenmerken. Het lijkt misschien moeilijk om een jong meer dat door een terugtrekkende gletsjer is achtergelaten te vergelijken met een diepgroen meer tussen de alpenweiden. Toch delen deze waterbekkens, net als alle bergmeren, één eigenschap. En dat is de extreme omstandigheden waaraan ze worden blootgesteld. Ze zijn het grootste deel van het jaar bedekt met sneeuw en bevinden zich in voedselarme omgevingen, met weinig voedingsstoffen als stikstof en fosfor. Ze fungeren als waarschuwingssystemen, omdat ze zeer snel reageren op veranderingen in hun omgeving. Hierdoor kunnen deze meren ons snel waarschuwen voor veranderingen en de impact van menselijke druk.
Snel verstoord, tips om de meren te beschermen
Aangezien het gevoelige omgevingen zijn, is er niet veel verstoring nodig om hun functioneren te veranderen. Ze worden bijvoorbeeld snel beïnvloed door organisch materiaal, gerelateerd aan veeteelt, de aanwezigheid van berghutten of een groot aantal bezoekers in hun stroomgebied. Om deze meren zo veel mogelijk te beschermen, zijn hier een paar tips.
Loop niet op de oevers
Loop niet op de oevers van de meren, vooral niet in drassige gebieden. Hier werkt de bodem als een spons. Als je erop stapt, wordt het samengeperst en zal het minder water vasthouden, wat de vegetatie op die plek in gevaar brengt.
Weersta het pootjebaden
Ga niet pootjebaden om je voeten af te koelen. De oevers van de meren, waar het water minder koud is, dienen als toevluchtsoorden, soms zelfs als voortplantingsgebieden, voor bepaalde (soms onzichtbare) soorten. Als je je voeten wilt afkoelen kun je dit beter in een stromende rivier doen.
Zwem niet in bergmeren
Vermijd zwemmen. Als je in een meer zwemt, roer je de modder op de bodem op en wordt het water troebel. Dit kan de capaciteit van planten om fotosynthese uit te voeren verstoren. En ze hebben hier al zo weinig tijd voor vanwege de lange sneeuwbedekking. Kies om te zwemmen voor lager gelegen bergmeren, in bergdalen zijn er genoeg echte zwemmeren.
Gevaar van zonnebrand voor het watermilieu
Een andere reden om niet te zwemmen zijn zonnebrandcrèmes. Er worden nog steeds crèmes gebruikt die zonnefilters of conserveermiddelen bevatten die verdacht worden van het verstoren van de hormoonbalans. Deze stoffen kunnen aanzienlijke gevolgen hebben voor aquatische soorten.
Zwemmen kan potentieel gevaarlijk zijn
De laatste reden om niet te zwemmen is het gevaar voor jezelf. Je bevindt je in een onbewaakte en natuurlijke omgeving, waarin je op eigen risico zwemt. De waterkwaliteit wordt niet gecontroleerd en het water is niet altijd zo schoon als je zou denken. Dode dieren kunnen bijvoorbeeld het water in de bovenloop of de meren zelf vervuilen. Ook kan het temperatuurverschil tussen de buitentemperatuur en het water (soms maar enkele graden boven nul) gevaarlijk zijn.
Was jezelf en je vaat niet in het meer
Wanneer je kampeert, was jezelf en/of je afwas niet direct in het meer. Het is bewezen dat de oppervlakteactieve stoffen die vaak voorkomen in afwasmiddel en zeep schadelijk zijn voor ongewervelde dieren. Het is dus beter om zo natuurlijk mogelijke producten te gebruiken, maar vooral jezelf of je vaat op afstand van het water te wassen, en indien mogelijk in een grindgebied het vuile water weg te laten stromen. Dit zal als een eerste filter dienen.
Laat je paddleboard in het dal
Neem ook geen paddleboard mee. Deze boards kunnen, vanwege eerder gebruik, potentieel virussen, schimmels en invasieve soorten met zich meedragen die het milieu kunnen besmetten.
Deel geen foto’s op sociale media
Wees terughoudend met het delen van foto’s. Sociale media zijn een bron van bezoekers naar bergmeren. Als je echt je foto’s wilt delen, is het ideaal om je locatie niet te noemen. Het uiteindelijke doel is om bezoekers niet aan te moedigen zich rond dezelfde meren te verzamelen, om een minimum aan rust te waarborgen voor de omgeving… en andere wandelaars!
Maar je wilt wel zwemmen?
Als je wel wilt zwemmen maar de natuur ook wilt beschermen dan kan dat natuurlijk ook. Vraag bij lokale VVV’s in welke meren gezwommen kan en mag worden. Vaak zijn er genoeg meren (in de dalen) waar je heerlijk kunt zwemmen, suppen en pootje baden. En zo kunnen we met zijn allen die hooggelegen bergmeren beschermen.